Myślimy i działamy często według utartych ścieżek, pewnych schematów, wzorców. Mamy swoje preferencje co do tzw. modeli myślowych. Jest to oczywiście uzasadnione, gdyż „życie czy myślenie na skróty” oszczędzają nam czas i energię. Część cech mamy wrodzonych część nabytych. Dobra wiadomość jest taka, że można nad tym pracować. I dzięki temu działać bardziej świadomie i uważnie.
Czym są modele mentalne (myślowe)?
Modele myślowe (mentalne) to obrazy, założenia, przekonania, stereotypy, które tkwią w naszym umyśle i za pomocą których interpretujemy samych siebie, innych oraz świat nas otaczający. Modele te determinują to, co widzimy i jak następnie się zachowujemy, reagujemy na różne sytuacje i jak się komunikujemy. Praca nad modelami myślowymi polega na naszym otwarciu się niezbędnym do ujawnienia braków w naszych obecnych sposobach widzenia świata. Poświęcenie uwagi na zgłębienie tematów stereotypów, przekonań, mitów, które pojawiają się w naszym życiu, a także przyjrzeniu się wyznawanym wartościom i temu, czy naprawdę żyjemy w zgodzie z nimi. Czy osoba mówiąca: „dla mnie najważniejsza jest rodzina” a spędzająca większość czasu poza domem lub będąca pracoholikiem, który nie znajduje czasu dla najbliższych rzeczywiście żyje zgodnie z deklarowaną wartością?
Wpływ modeli myślowych na codzienne zachowania
„Ludziom nie można wierzyć” – wielu z nas tak mówi. Jeżeli tak myślimy, to będziemy ostrożni w kontaktach z innymi, będziemy też odpowiednio „na dystans” komunikować się z innymi czasem też unikać relacji. Ale pójdźmy dalej, spójrzmy szerzej. Co to znaczy, że „ludziom nie można wierzyć”? Możemy sobie zadać pytanie: właściwie komu nie można ufać? Każdemu? Nowo poznanemu? A może sformułowanie „ludziom nie wolno wierzyć” jest zbytnim uogólnieniem? Czy poddajemy refleksji np.powtarzane slogany?
Wiele z nich wynosimy z domu: „dzieci i ryby głosu nie mają”, „umiesz liczyć, licz na siebie”, „pokorne cielę dwie matki ssie”.
Przykłady generalizowania i powielanych powiedzeń można mnożyć. Ważne jest to, abyśmy potrafili je zauważać. Wychwytywać momenty, gdy powtarzamy utarte slogany nie zastanawiając się czy na pewne w nie wierzymy. Wtedy możemy bardziej świadomie podjąć decyzję, czy chcemy tak myśleć, czy to tylko coś co mamy głęboko „wdrukowane”?
Inne przykłady? Jeśli uważasz, że „trzeba ciężko pracować”, to będzie ci trudno znaleźć satysfakcję i odrobinę luzu w pracy, a co za tym idzie, zachowania w pracy będą obarczone twoim przekonaniem. A nie lepiej pomyśleć o pracy pozytywnie? Że mamy zajęcie, spotykamy się z ludźmi. Pracujmy mądrze a nie ciężko.
Jeżeli będąc młodą osobą uważasz, że „z seniorami nie da się rozmawiać”, to niełatwo będzie się dogadywać czy prowadzić dialog międzypokoleniowy. Jeśli już masz swoje lata i w kółko powtarzasz "ta dzisiejsza młodzież!" przerwacając oczami, to czy jestes w stanie otworzyć się na ich perspektywę i sposób patrzenia na świat? Może warto pomyśleć, że każdy z nas będzie kiedyś „seniorem” i był kiedyś "dzisiejszą młodzieżą" i próbować znajdować wspólny język z każdym pokoleniem?
Jak pracować nad swoimi modelami myślowymi?
Truizmem jest, że się różnimy, rodzimy się inni, do tego dochodzą nasze doświadczenia, historia życia, miejsce, w którym mieszkamy (kultura lokalna), osoby, z którymi spędzamy dużo czasu. Warto jest czasem przyjrzeć się sobie bliżej, zauważyć ograniczające nas przekonania, spróbować wyjść poza schematy. Poddać refleksji nasze myśli i zachowania zapytać kim tak naprawdę jestem? Co powtarzam po innych a co tak naprawdę myślę? Czego potrzebuję najbardziej w tym momencie? Co mogę zmienić w sobie, żeby mieć bardziej satysfakcjonujące życie? Skąd się biorą moje przekonania?
Warto się „zaprzyjaźnić” ze swoimi modelami myślowymi i poświęcić im trochę czasu. Przyjrzeć się im, zauważyć, przepracować. Poddać swoje procesy myślowe refleksji i żyć bardziej świadomie.
O AUTORCE: Iwona Kozieja #PaniOdDialogu - trenerka i facylitatorka dialogu, mediatorka, edukatorka kompetencji miękkich, specjalistka ds.komunikacji i rozwiązywania konfliktów. Autorka wielu publikacji dotyczących dialogu i owocnej komunikacji. Od kwietnia 2021 współtworzy przestrzeń Akademii 55+